Tư duy là yếu tố cốt lõi quyết định cách bạn đối mặt với khó khăn, nắm bắt cơ hội và đạt được thành công trong cuộc sống. Nhiều người nghĩ rằng tư duy là cố định, nhưng sự thật là tư duy có thể rèn luyện và phát triển, giống như việc bạn tập luyện để cơ bắp trở nên săn chắc. Trong bài viết này, WeBetter sẽ giúp bạn hiểu rõ hai loại tư duy – tư duy cố định và tư duy phát triển – đồng thời hướng dẫn cách phát triển tư duy hiệu quả để bạn có thể bứt phá mọi giới hạn bản thân.
Tư duy cố định và tư duy phát triển – Bạn thuộc nhóm nào?
Tư duy cố định (Fixed Mindset)
Người có tư duy cố định thường tin rằng khả năng của mình là bẩm sinh và không thể thay đổi. Họ thường cảm thấy sợ hãi trước thất bại và tránh xa thử thách, vì lo ngại điều này sẽ làm lộ ra điểm yếu của mình.
Ví dụ: Một người được giao nhiệm vụ mới tại công ty nhưng nhanh chóng từ chối với lý do “Tôi không giỏi việc này” thay vì tìm cách học hỏi hoặc thử sức. Họ không nhận ra rằng sự né tránh này chính là rào cản khiến bản thân mãi dậm chân tại chỗ.
Tư duy phát triển (Growth Mindset)
Ngược lại, người có tư duy phát triển tin rằng khả năng của họ có thể cải thiện nhờ nỗ lực và học hỏi. Họ không sợ thất bại, thậm chí còn coi thất bại là bài học quý giá để tiến bộ hơn.
Ví dụ: Một bạn trẻ gặp khó khăn khi học thiết kế đồ họa. Thay vì bỏ cuộc, bạn ấy dành thời gian tham gia các khóa học online, luyện tập mỗi ngày và tìm kiếm ý kiến đóng góp từ người khác. Sự kiên trì này giúp bạn ấy từng bước cải thiện kỹ năng của mình.
Nhận diện bản thân: Bạn cảm thấy mình thuộc nhóm nào? Dù là nhóm nào đi nữa, bạn vẫn hoàn toàn có thể thay đổi và phát triển tư duy với các phương pháp mà WeBetter sẽ chia sẻ dưới đây.
Cách phát triển tư duy hiệu quả
Phát triển tư duy là một hành trình, không phải đích đến. Điều quan trọng là bạn cần bắt đầu từ những bước nhỏ, xây dựng thói quen và duy trì chúng để từng bước thay đổi cách nhìn nhận của mình.
Hiểu rõ điểm mạnh và điểm yếu của bản thân
Bước đầu tiên để phát triển tư duy là thấu hiểu bản thân. Bạn cần biết mình giỏi ở đâu, yếu ở đâu để phát huy thế mạnh và tìm cách cải thiện những điểm yếu.
Khoa học não bộ cho thấy, khi bạn nhận thức rõ về mình, các vùng nơ-ron liên quan đến khả năng ra quyết định và giải quyết vấn đề sẽ hoạt động hiệu quả hơn. Chị Trang Mía, founder của WeBetter, từng nói: “Hiểu rõ bản thân giống như việc bạn cầm bản đồ – bạn sẽ biết mình đang ở đâu và cần đi về đâu.”
Ví dụ: Một bạn trẻ nhận ra rằng mình không giỏi làm việc nhóm. Thay vì tránh né, bạn ấy quyết định tham gia các câu lạc bộ để dần cải thiện khả năng giao tiếp và hợp tác.
Tập trung vào quá trình, không chỉ kết quả
Nhiều người mắc kẹt trong việc đặt mục tiêu lớn nhưng lại quên rằng quá trình đạt được mục tiêu đó quan trọng không kém. Khi tập trung vào quá trình, bạn sẽ giảm áp lực phải hoàn hảo và tận hưởng từng bước đi nhỏ.
Ví dụ: Bạn muốn học nấu ăn nhưng cảm thấy choáng ngợp với hàng loạt công thức. Thay vì đặt kỳ vọng làm được món khó ngay từ đầu, hãy bắt đầu với những món đơn giản, từng bước tích lũy kỹ năng.
Nghiên cứu khoa học đã chỉ ra rằng khi bạn tập trung vào quá trình, não bộ sẽ hình thành các mạch nơ-ron mới, giúp kỹ năng của bạn phát triển bền vững hơn.
Đặt câu hỏi mở để thay đổi góc nhìn
Những câu hỏi bạn đặt ra cho chính mình có sức mạnh thay đổi cách bạn nhìn nhận vấn đề. Thay vì tự dán nhãn bản thân là “không làm được”, hãy đặt câu hỏi mở để tìm ra giải pháp.
Ví dụ: Thay vì nghĩ “Tôi không thể thuyết trình trước đám đông”, hãy hỏi “Làm thế nào để mình cải thiện kỹ năng thuyết trình?” Những câu hỏi mở giúp bạn tìm ra hành động cụ thể và tránh việc tự giới hạn bản thân.
Luyện tập khả năng thay đổi tư duy mỗi ngày
Sự thay đổi không đến trong một sớm một chiều. Bạn cần luyện tập khả năng thay đổi tư duy bằng những hành động nhỏ hàng ngày. Một cách hiệu quả là sử dụng các câu khẳng định tích cực (affirmations) để thay thế suy nghĩ tiêu cực.
Ví dụ: Khi cảm thấy mình không đủ giỏi, hãy tự nhủ: “Tôi có thể chưa giỏi ngay bây giờ, nhưng tôi sẽ cải thiện nếu tiếp tục cố gắng.” Lặp lại những câu này sẽ giúp não bộ dần hình thành các mạch tư duy tích cực mới.
Kết luận: Hành trình không có điểm dừng
Phát triển tư duy không chỉ là cải thiện bản thân mà còn là cách bạn đối diện với cuộc sống. Những thay đổi nhỏ hàng ngày sẽ tạo nên sự khác biệt lớn về lâu dài. Đừng ngần ngại bắt đầu từ hôm nay.
Hãy thử dành một phút mỗi tối để ghi lại một suy nghĩ tiêu cực trong ngày và chuyển hóa nó thành câu khẳng định tích cực. Đây là bước nhỏ nhưng hiệu quả để rèn luyện tư duy phát triển. Như Trang Mía từng chia sẻ: “Chỉ cần một thay đổi nhỏ trong tư duy cũng có thể dẫn đến những thay đổi lớn trong cuộc đời bạn.