Phát triển bản thân: Bí quyết giúp bạn không rơi vào vòng lặp chán nản và muốn bỏ cuộc - Webetter

Bạn có bao giờ cảm thấy dù đã nỗ lực hết mình để phát triển bản thân, nhưng kết quả vẫn không như mong đợi? Bạn đặt ra mục tiêu, lên kế hoạch chi tiết, nhưng rồi lại dễ dàng bỏ cuộc, cảm thấy chán nản hoặc không còn động lực để tiếp tục?

Vì sao hành trình phát triển bản thân thường trồi sụt?

Nguyên nhân cốt lõi không nằm ở sự thiếu cố gắng hay phương pháp chưa đủ hiệu quả. Nó xuất phát từ việc chúng ta chưa thực sự thấu hiểu bản thân ở cấp độ sâu sắc. Hầu hết mọi người phát triển bản thân theo cách “chạy theo” – chạy theo kỳ vọng xã hội, chạy theo tiêu chuẩn của người khác, mà không hiểu được rằng não bộ chính là nơi xử lý mọi thông tin, ra quyết định và tạo nên hành vi của chúng ta.

Nếu không thực sự hiểu bản thân ở cấp độ sâu sắc, bạn có thể đang cố gắng xây dựng một phiên bản không phù hợp với chính mình, dẫn đến sự mâu thuẫn nội tâm và mất phương hướng. Giống như việc trồng một cái cây trên mảnh đất không phù hợp – dù bạn có chăm sóc thế nào, cây vẫn khó mà phát triển bền vững.

Trong bài viết này, chúng ta sẽ khám phá cách khoa học não bộ có thể giúp bạn thấu hiểu bản thân một cách toàn diện, từ đó xây dựng một hành trình phát triển cá nhân bền vững, không còn trồi sụt hay lạc lối.

1. Tư duy đúng đắn: Hiểu cách não bộ xử lý mọi thông tin để phát triển bền vững

Giống như một cái cây cần gốc rễ vững chắc để phát triển, việc thấu hiểu bản thân là nền tảng quan trọng nhất để đạt được thành tựu bền vững trong cuộc sống. Và khoa học não bộ chính là công cụ giúp bạn đi sâu vào nội tâm, giải mã những điều thuộc về “bản chất” của mình.

Khi nói đến self-awareness (nhận thức bản thân), chúng ta không chỉ đơn giản là nhận biết sở thích hay điểm mạnh của mình, mà cần hiểu sâu hơn về các yếu tố như:

Thế mạnh tự nhiên: Điều gì khiến bạn làm tốt mà không cần quá nhiều nỗ lực? Não bộ bạn xử lý thông tin theo kiểu tư duy logic hay sáng tạo? Liên kết những trải nghiệm này sẽ giúp bạn xác định ra được Thế mạnh của bản thân.
Giá trị cốt lõi: Đâu là những nguyên tắc sống bất biến của bạn? Bạn coi trọng mạo hiểm hay sự ổn định? Nếu sự lựa chọn khớp với giá trị cốt lõi, bạn sẽ ít gặp cảm giác hoang mang, không chắc chắn về bản thân khi gặp biến cố, thất bại.
Tính cách: Bạn là người hướng nội hay hướng ngoại? Là kiểu người bình tĩnh hay dễ nóng giận? Xác định rõ tính cách hiện tại và tính cách của “con người tương lai bạn muốn trở thành” sẽ giúp chúng ta định hình rõ hơn tương lai của bản thân.
Sở thích và đam mê: Những hoạt động nào khiến bạn cảm thấy hạnh phúc và tràn đầy năng lượng?…
Thiên hướng động lực: Bạn được thúc đẩy bởi sự công nhận, thành tích hay mong muốn phát triển cá nhân?…

Khi bạn hiểu rõ từng khía cạnh trên từ góc độ khoa học, bạn sẽ biết cách lựa chọn con đường phù hợp với mình, tránh những ngã rẽ không cần thiết và tập trung phát triển theo đúng hướng đi tự nhiên nhất.

Làm thế nào để thực hành thấu hiểu bản thân bằng khoa học não bộ?

Quan sát và ghi chép: Nhật ký tư duy giúp bạn nhận diện các mô thức hành vi và phản ứng của mình trước những tình huống khác nhau.
Phản tư có chủ đích: Đặt câu hỏi đúng về bản thân như “Điều gì khiến mình thực sự hạnh phúc?” hoặc “Tại sao mình luôn cảm thấy thiếu động lực?”.
Tham khảo cuốn sách “Thấu hiểu và Định vị bản thân để Sống đời rực rỡ“: Khác với những cuốn sách truyền cảm hứng thông thường, cuốn sách này mang đến góc nhìn khoa học và ứng dụng thực tiễn, giúp bạn hiểu rõ cách não bộ vận hành, tác động đến tư duy của bạn như thế nào. Từ đó xây dựng được lộ trình phát triển bền vững dựa trên thế mạnh cá nhân.

sach-thau-hieu-ban-than-bang-khoa-hoc-giup-phat-trien-ben-vung

Thấu hiểu bản thân không chỉ là hành trình tự nhận thức, mà còn là sự kết nối chặt chẽ với cơ chế hoạt động của bộ não, giúp bạn phát triển một cách thực tế và bền vững.

Tư duy đúng đắn: Xây dựng nền tảng vững chắc với khoa học não bộ

Nếu self-awareness là gốc rễ của sự phát triển, thì tư duy đúng đắn chính là thân cây giúp bạn đứng vững trước thử thách. Nhưng tư duy không chỉ là việc suy nghĩ tích cực—mà quan trọng hơn, bạn cần hiểu cách não bộ xử lý mọi thông tin ra vào, từ đó rèn luyện những thói quen và tư duy phù hợp.

Bộ não của bạn là trung tâm kiểm soát mọi hành vi, suy nghĩ và phản ứng trước thế giới xung quanh. Mỗi ngày, nó tiếp nhận vô số thông tin từ môi trường và nội tâm, sau đó xử lý, phân tích và đưa ra quyết định. Nếu bạn không hiểu cách bộ não vận hành, bạn sẽ dễ bị cuốn vào những vòng lặp của suy nghĩ tiêu cực, trì hoãn và thiếu động lực, khiến hành trình phát triển cá nhân trở nên khó khăn.

Khoa học về tư duy và phát triển cá nhân:

Khoa học thần kinh đã chứng minh rằng não bộ có khả năng neuroplasticity – tức là khả năng thay đổi và thích nghi liên tục. Điều này có nghĩa là dù bạn đã từng gặp thất bại hay bị ảnh hưởng bởi tư duy tiêu cực, bạn vẫn có thể rèn luyện và thay đổi để trở nên tích cực hơn.

Khi bạn lặp lại một suy nghĩ hoặc niềm tin mới, các nơ-ron thần kinh trong não sẽ tạo ra những kết nối mới. Mỗi lần bạn tiếp tục suy nghĩ như vậy, các liên kết này sẽ trở nên mạnh mẽ hơn, giống như một con đường trong rừng được đi lại thường xuyên, dần trở thành một lối mòn rõ ràng.

Nhưng điều quan trọng là:

Nếu bạn liên tục duy trì những niềm tin tiêu cực, não bộ sẽ củng cố những kết nối cũ, khiến bạn dễ rơi vào vòng lặp của sự trì hoãn và tự ti.
Ngược lại, khi thay thế bằng niềm tin tích cực, lặp lại nó cùng với cảm xúc mạnh, bộ não sẽ dần chuyển trọng tâm sang những lối tư duy mới, giúp bạn tự tin và lạc quan hơn.

Sự khác biệt giữa người thành công và người thất bại nằm ở loại tư duy mà họ duy trì. Khoa học phân chia tư duy thành hai nhóm:

Tư duy đóng (Fixed Mindset): Tin rằng khả năng là cố định, dễ nản lòng trước thất bại. Não bộ của họ thường kích hoạt phản ứng “đóng cửa”, không cho phép thử nghiệm cái mới.
Tư duy mở (Growth Mindset): Tin rằng mọi kỹ năng và kiến thức có thể được cải thiện qua quá trình rèn luyện. Mỗi thất bại đều là cơ hội học hỏi.

Điều này có nghĩa là, bạn hoàn toàn có thể thay đổi tư duy của mình bằng cách rèn luyện não bộ đúng cách, từ đó tạo ra nền tảng vững chắc cho hành trình phát triển cá nhân.

Tán cây “bung nở” – Gặt hái thành công trong sự nghiệp và cuộc sống

Khi gốc rễ đã vững vàng nhờ sự thấu hiểu bản thân, và thân cây được xây dựng từ một mindset đúng đắn, thì những tán cây – tượng trưng cho những khía cạnh trong cuộc sống như sự nghiệp, mối quan hệ, tài chính,… – sẽ dần nở rộ. Đây là giai đoạn bạn chuyển hóa sự hiểu biết thành những thành tựu thực tế, tạo nên một cuộc sống hài hòa và ý nghĩa.

3.1. Sự nghiệp – Chọn đúng đường, đi đúng hướng

Khi hiểu rõ giá trị cốt lõi, thế mạnh và động lực bên trong, bạn sẽ có khả năng chọn lựa công việc phù hợp thay vì bị cuốn theo áp lực xã hội. Sự phù hợp này không chỉ dừng lại ở việc chọn ngành nghề, mà còn ở cách bạn làm việc, phát triển sự nghiệp một cách thông minh và bền vững.

Tuy nhiên, hãy luôn nhớ rằng: Tán cây không thể mãi xanh tốt nếu thiếu đi sự nuôi dưỡng liên tục từ gốc rễ và thân cây. Hiểu rõ bản thân không chỉ giúp bạn đạt được những thành tựu mong muốn mà còn giúp bạn duy trì chúng bền vững, tránh rơi vào trạng thái “đạt được rồi lại mất đi” hay cảm giác trống rỗng sau thành công.

Ví dụ: Nếu bạn có thế mạnh trong việc sáng tạo và tư duy ngôn ngữ, nhưng lại chọn một công việc yêu cầu tư duy phân tích cứng nhắc như kế toán vì cho rằng đó là con đường ổn định, bạn sẽ dễ cảm thấy mất động lực, chán nản. Ngược lại, khi bạn hiểu rõ rằng mình phát triển tốt nhất trong môi trường sáng tạo nội dung hoặc tiếp thị, bạn sẽ tận dụng đúng năng lực của mình để thăng tiến và cảm thấy hài lòng với sự nghiệp.

Ngoài ra, thấu hiểu bản thân giúp bạn tối ưu hóa cách làm việc, biết khi nào mình đạt hiệu suất cao nhất để sắp xếp công việc hợp lý. Một số người làm việc hiệu quả vào buổi sáng, trong khi số khác lại đạt đỉnh năng lượng vào buổi chiều hoặc tối. Não bộ hoạt động theo nhịp sinh học (circadian rhythm), và khi hiểu điều này, bạn sẽ biết cách tối ưu thời gian làm việc để đạt hiệu suất tối đa mà không bị kiệt sức.

3.2. Mối quan hệ – Xây dựng kết nối sâu sắc và ý nghĩa

Mối quan hệ cá nhân và xã hội là một phần quan trọng trong cuộc sống, và chúng sẽ trở nên ý nghĩa hơn khi bạn hiểu rõ bản thân mình. Khi biết rõ giá trị cốt lõi, tính cách và ranh giới cá nhân, bạn sẽ xây dựng được các mối quan hệ lành mạnh, tránh những mối quan hệ độc hại hoặc những sự kết nối không phù hợp với bản thân.

Ví dụ: Nếu bạn là người hướng nội, thích không gian yên tĩnh và cần thời gian để sạc lại năng lượng, bạn sẽ nhận ra rằng việc duy trì quá nhiều mối quan hệ xã giao hoặc tham gia các sự kiện đông người thường xuyên có thể khiến bạn mệt mỏi. Thay vào đó, bạn sẽ tập trung vào việc xây dựng những mối quan hệ sâu sắc, chất lượng với một số ít người thực sự quan trọng.

Kết luận

Nếu bạn cảm thấy phát triển bản thân giống như một chuyến tàu lượn với đủ các cung bậc lên xuống—lúc tràn đầy động lực, lúc lại muốn bỏ cuộc—thì đã đến lúc bạn cần tiếp cận theo một hướng khác: Hiểu rõ cách não bộ vận hành để làm chủ sự phát triển của chính mình.

Việc phát triển bản thân không chỉ là chuyện của kỷ luật hay nỗ lực, mà là lựa chọn cách thức phù hợp với chính bạn, dựa trên thế mạnh tự nhiên, giá trị cốt lõi và lối tư duy của mỗi người.

Quá trình này luôn mất thời gian, nên hãy luôn ghi nhớ rằng: Bạn không cần phải trở thành một phiên bản “hoàn hảo” ngay lập tức. Chỉ cần hiểu mình rõ hơn từng chút một, bạn sẽ tạo ra những thay đổi có ý nghĩa và lâu dài.